Źródła światła w lampach, oprawach czy reflektorach samochodowych można podzielić na 4 podstawowe rodzaje. To tradycyjne żarówki żarowe, halogeny, żarówki LED i świetlówki. Generują światło w różny sposób, a niektóre potrzebne do tego elementy i składniki (zwł. toksyczna rtęć w świetlówkach) są niebezpieczne. Część materiałów można przekazać do recyklingu, inne trzeba utylizować. To, gdzie wyrzucamy żarówki, wynika przede wszystkim z jej budowy – LED-y i świetlówki są elektrośmieciami (PSZOK, specjalne pojemniki w sklepach z elektroniką), a przepalone żarówki z żarnikiem i halogenu wrzucić do kosza na odpady zmieszane. Jeśli zużyty sprzęt nie jest mocno uszkodzony, można dać mu drugie życie po przerobieniu na oryginalną ozdobę (DIY).
Ten artykuł jest efektem naszych wspólnych wysiłków z poradnikcodziennosci.pl
To, gdzie wyrzucamy żarówki, zależy od kilku czynników
Rodzaj żarówki to jedna kwestia. Kolejną rzeczą jest jej stan – choć szkło można przetwarzać wielokrotnie, to kawałki z rozbitego oświetlenia raczej nie nadają się do ponownego wykorzystania. Gdzie wyrzucamy żarówki uszkodzone, pęknięte? Szklane drobiny powinny trafić do pojemnika ze śmieciami zmieszanymi, a reszta stłuczonej żarówki do pojemnika odpowiedniego dla rodzaju świetlnej „bańki”. Ryzyko wycieku rtęci z uszkodzonej świetlówki wymusza zachowanie szczególnej ostrożności i postępowanie zgodnie ze poniższym schematem opisanym w dalszej części artykułu.
Kolejna rzecz to gdzie wyrzucić żarówki, które pochodzą z miejsca prowadzenia działalności gospodarczej? W przypadku oświetlenia LED, świetlówek i żarówek energooszczędnych (które również zawierają rtęć) firmy nie powinny ich wyrzucać do pojemników ustawionych w elektromarketach i w innych miejscach, tylko oddać do punktu odbioru i utylizacji – wraz z odpowiednim kodem odpadu. W przypadku świetlówek, żarówek ledowych i zużytych żarówek energooszczędnych to 16 02 13*. Wprawdzie oświetlenie typu LED nie zawierają rtęci, to mogą się w nich znajdować:
- arsen;
- miedź;
- nikiel;
- ołów.
Gdzie wyrzucać żarówki LED? Energooszczędne diody są elektrośmieciami do recyklingu
Za największe zalety LED-ów uważa się wydajność świetlną (nawet na poziomie 75 lm/W) oraz żywotność. Nowoczesne diody służą nawet przez ponad 50 tys. godzin. Co nie znaczy, że są niezniszczalne. Gdzie wyrzucać zużyte żarówki LED? Można je oddawać do miejsc, w których przyjmowane są elektrośmieci, czyli PSZOK-ów oraz sklepów, które posiadają takie oświetlenie w swoim asortymencie. Nie musisz kupować nowej żarówki, kiedy przekazujesz starą do odpowiedniego pojemnika – stosownie oznaczone kubły do wyrzucenia elektrośmieci powinny być ogólnodostępne, ustawione w widocznym miejscu.
Z zużytej żarówki LED można odzyskać od 80 do ok. 90 procent surowców zużytych do produkcji diody. To nie tylko szkło i tworzywa sztuczne, ale przede wszystkim płyta drukowana i półprzewodniki. To właśnie te elementy elektryczne sprawiają, że nie można ich zaliczać do zwykłych śmieci.
Gdzie wyrzucamy żarówki żarnikowe i halogenowe? Wytyczne segregacji odpadów
Żarówki żarowe już dawno zniknęły z większości sklepów, ale niektórzy wciąż mają ich spore zapasy z dawnych lat. Impulsem do masowych zakupów były przede wszystkim niskie ceny. Stare żarówki z żarnikiem są, a raczej były dużo tańsze od LED-ów, jednak ich niska wytrzymałość i efektywność (przekształcają zaledwie 5% pobranej energii na światła) sprawiają, że przy rosnących cenach prądu ich użycie staje mało opłacalne. Nie jest to jeszcze powód, by wyrzucać zwykłe żarówki, które nigdy nie miały szansy zaświecić. Nie zawierają żadnych szkodliwych substancji, można je spokojnie trzymać „na lepsze czasy” i wykorzystać później. Po przepaleniu większość ludzi po prostu wyrzuca je zwykłego do kosza na śmieci z odpadami zmieszanymi – i jest to zgodne z prawem. Można też zanieść je do punktu na elektrośmieci. Z takich żarówek da się odzyskać:
- plastik i inne tworzywa sztuczne;
- elementy metalowe i elektroniczne;
- szkło.
Podobnie mają się sprawy w przypadku żarówek halogenowych. Produkcja i sprzedaż halogenów w UE zostały zakazane (w 2018 r.), ale niektórzy mają jeszcze spory ich zapas. Gwint, żarniki i bańki osłonowe są zbudowane z materiałów, które da się odzyskać, a gazy szlachetne z domieszką halogenu są praktycznie nieszkodliwe. Problem w tym, że przetwarzanie żarówek klasycznych i halogenów jest wykonalne, ale skomplikowane i de facto nieopłacalne – dlatego lądują w zwykłych koszach na śmieci. Największą trudność stanowi oddzielenie cienkich przewodów od reszty. Są jednak firmy, które się tego podejmują.
Gdzie wyrzucić świetlówkę?
Świetlówki, czyli lampy fluoroescencyjne i niektóre żarówki energooszczędne, można powtórnie wykorzystać nawet w 90 procentach. Zawierają jednak pewne ilości substancji toksycznej, dlatego nie wolno ich po prostu wyrzucić do śmieci. Kara za takie postępowanie to nawet 5000 zł! Należy je przekazać do PSZOK-u lub sklepu – w taki sposób, by nie narażać ich na uszkodzenie. Jeżeli podczas odkręcania świetlówki albo w trakcie transportu dojdzie do pęknięcia, należy:
- zamknąć i przewietrzyć pomieszczenie, korytarz;
- zebrać szkło i rtęć do szczelnego, plastikowego worka na śmieci – po założeniu gumowych rękawic na dłonie;
- dokładne wytrzeć ew. resztek ciekłego metalu;
- wyrzucić rękawic i ścierki do worka z pozostałościami świetlówki;
- dokładnie zawiązać worek i umyć ręce;
- oddać worek w Punkcie Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK) i poinformować pracowników o zawartości!
Wiesz już, gdzie wyrzucamy żarówki – pojemnik na szkło to najmniej odpowiednie miejsce, mimo że szklana bańka to często największy element. Warto dodać, że starsze modele można zabezpieczyć przed potłuczeniem – odłamki szkła bywają niebezpieczne dla pracowników firm odbierających i sortujących odpady. Zanim wyrzucisz żarówkę żarową albo halogenową do kubła, owiń ją materiałem albo brudnym papierem.
